Τι είναι το Demodex;

Το Demodex είναι ένα μικροσκοπικό παράσιτο, ένα είδος ακάρεος, που ζει στο δέρμα και πιο συγκεκριμένα κοντά στο θύλακο των τριχών και τους σμηγματογόνους αδένες πολλών θηλαστικών. Στην πραγματικότητα δεν είναι ένα αλλά πολλά διαφορετικά παράσιτα, τουλάχιστον 65, εκ των οποίων άλλα παρασιτούν στα σκυλιά, άλλα στις γάτες, άλλα στα βοειδή κι άλλα στον άνθρωπο.

Στον άνθρωπο έχουν βρεθεί μόνο δύο είδη που είναι παθογόνα:

Το Demodex folliculorum που έχει μήκος 0.3–0.4 mm,

και βρίσκεται κατά συστάδες γύρω από τη ρίζα ή το θύλακο της τρίχας

και το Demodex brevis που έχει μήκος 0.2–0.3 mm

και βρίσκεται κατά μόνας στους σμηγματογόνους ή τους μεϊβομιανούς αδένες.

Τελευταία ακούω πολλούς γύρω μου να έχουν Demodex. Είναι τόσο συχνό;

Ο εποικισμός της επιφάνειας του ανθρώπινου σώματος είναι συνεχής, από την βρεφική ηλικία μέχρι τα γεράματα, και επομένως η συχνότητα εμφάνισης του Demodex και η ένταση της παρουσίας του στο δέρμα εξαρτάται από την ηλικία. Στα παιδιά και τους εφήβους τα παράσιτα ανευρίσκονται σποραδικά, όμως μετά την ηλικία των 30 ετών η συχνότητα προσβολής αυξάνεται, με αποτέλεσμα στα 60 το 80% περίπου του γενικού πληθυσμού να έχει ακάρεα και μετά τα 70 έτη όλοι να φέρουν τα παράσιτα.    

Οι συγκεντρώσεις παρασίτων είναι ιδιαίτερα αυξημένες σε ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς ή σε άτομα με χρόνιες δερματοπάθειες όπως είναι η ροδόχρους ακμή

Σε ποια σημεία του σώματος βρίσκονται τα Demodex;

Τα Demodex αγαπούν τις περιοχές του σώματος που παράγεται πολύ σμήγμα. Τέτοιες περιοχές είναι το δέρμα του προσώπου, το τριχωτό της κεφαλής, τα φρύδια και οι βλεφαρίδες.

Ωστόσο Demodex μπορεί να υπάρχουν και στο λαιμό, στο στήθος ή στις περιοχές των γεννητικών οργάνων.  

Πως μεταδίδονται τα Demodex;

Τα Demodex είναι υποχρεωτικά εξωπαράσιτα, δηλαδή ζουν μόνο στο δέρμα του  ξενιστή τους, από όπου και τρέφονται. Στο ανθρώπινο σώμα ζουν από 14 μέχρι 18 ημέρες, ενώ εκτός ανθρωπίνου σώματος μόνο για λίγες ώρες, αφού πολύ γρήγορα αφυδατώνονται και πεθαίνουν. Στην ουσία λοιπόν η μετάδοση γίνεται στον άνθρωπο όταν έρθει σε άμεση επαφή με τις τρίχες ή με το σμήγμα από το δέρμα της μύτης ενός μολυσμένου ανθρώπου.

Τα Demodex που παρασιτούν σε κατοικίδιά, όπως ο σκύλος και η γάτα, δεν μεταδίδονται στον άνθρωπο;

Μεταδίδονται, όμως η μετάδοση τους δεν προκαλεί συμπτώματα αφού τα παράσιτα αυτά δεν μπορούν να επιβιώσουν στο ανθρώπινο σώμα και επομένως δεν είναι παθογόνα για τον άνθρωπο.

Τι προκαλούν στον άνθρωπο τα Demodex; 

Αν και πάρα πολλοί άνθρωποι μολύνονται από Demodex, η πρόκληση εκδηλώσεων δεν είναι τόσο συχνή. Η μεγάλη πλειοψηφία των μολυσμένων από Demodex δεν έχει συμπτώματα.

Όταν ο αριθμός των παρασίτων αυξηθεί, τότε μπορεί να εμφανιστούν εκδηλώσεις, που εξαρτώνται αφενός από το είδος των παρασίτων και αφετέρου από την περιοχή του σώματος στην οποία βρίσκονται.

Στο πρόσωπο μπορεί να εκδηλωθεί δερματίτιδα, με απολέπιση, φαγούρα, κάψιμο και ερυθρότητα.

Το ερύθημα στο δέρμα του προσώπου ποικίλει από ανεπαίσθητο

μέχρι έντονο,

ενώ μπορεί να μιμείται και τη ροδόχρου ακμή.

Στο τριχωτό της κεφαλής μπορεί να εκδηλωθεί θυλακίτιδα με πιτυρίδα και απόπτωση τριχών.

Όσον αφορά στα μάτια μπορεί να προκληθεί βλεφαρίτιδα, που η μορφή της ποικίλει ανάλογα με το είδος του παρασίτου.

Το μεν Demodex folliculorum εγκαθίσταται στον θύλακο της βλεφαρίδας και μπορεί να προκαλέσει πρόσθια βλεφαρίτιδα,

Το δε Demodex brevis εγκαθίσταται στους μεϊβομιανούς αδένες και μπορεί να προκαλέσει οπίσθια βλεφαρίτιδα.

Αν και η βλεφαρίτιδα είναι εξαιρετικά συχνή, συμπτώματα δεν έχουν όλοι οι ασθενείς. Οι συμπτωματικοί παραπονιούνται κατ’ εξοχήν για φαγούρα και ερυθρότητα στο βλεφαρικό χείλος, αίσθηση ξένου σώματος, κάψιμο και  δακρύρροια ή για συχνά χαλάζια.

Τα συμπτώματα είναι εντονότερα όταν υπάρχει οπίσθια βλεφαρίτιδα.

Ποιοι παράγοντες μπορεί να ευνοήσουν την εκδήλωση βλεφαρίτιδας από Demodex;

Με τα χρόνια όλο και περισσότερα παράσιτα εποικίζουν τα βλέφαρα, άρα όλο και μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα να εκδηλωθούν συμπτώματα βλεφαρίτιδας.

Οι φακοί επαφής φαίνεται ότι σχετίζονται με την αυξημένη παρουσία παράσιτων στα βλέφαρα με αποτέλεσμα όσοι φορούν φακούς επαφής να εκδηλώνουν συμπτώματα βλεφαρίτιδας συχνότερα από όσους δεν φορούν.

Επειδή όσο πιο σοβαρή είναι η ροδόχρους ακμή τόσο πιο συχνή είναι η εκδήλωση βλεφαρίτιδας, οι παράγοντες που επιβαρύνουν τη δερματική νόσο είναι πολύ πιθανό να ευνοούν και την εκδήλωση βλεφαρίτιδας. Η έκθεση στο ηλιακό φως, το αλκοόλ, το κάπνισμα, το άγχος, τα ζεστά ροφήματα, τα πικάντικα τρόφιμα, οι απότομες αλλαγές στη θερμοκρασία ενδέχεται να αυξάνουν τον αριθμό των παρασίτων και επομένως την πιθανότητα εκδήλωσης βλεφαρίτιδας.

Η ανοσοκαταστολή είναι παράγοντας που ευνοεί την ανάπτυξη των παρασίτων και επομένως ασθενείς με λευχαιμία, AIDS, ρευματικά νοσήματα και διαβήτη ή ασθενείς που είναι σε θεραπεία με κορτιζόνη (ακόμα και τοπική) ή άλλα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα παραπονούνται πιο συχνά για συμπτώματα βλεφαρίτιδας.  

Τέλος η κακή φροντίδα και το μη σωστό πλύσιμο των ματιών ευνοούν την ανάπτυξη των παρασίτων.

Πως θα υποπτευθώ ότι έχω βλεφαρίτιδα από Demodex;

Σε κάθε περίπτωση που η φαγούρα στα βλέφαρα, η αίσθηση ξένου σώματος, το κάψιμο, η δακρύρροια ή τα χαλάζια επιμένουν παρά τις παραδοσιακές θεραπείες με κορτιζόνη, ζεστές κομπρέσες και τεχνητά δάκρυα θα πρέπει να υποπτευθούμε ως αίτιο των συμπτωμάτων το παράσιτο Demodex.

Αν μάλιστα τα συμπτώματα εκδηλώνονται κατά τον ύπνο και υποχωρούν μετά το πρωί τότε μάλλον οφείλονται στο Demodex. Το παράσιτο αγαπά το σκοτάδι και ζει μέσα στο θύλακο της βλεφαρίδας ή τον μεϊβομιανό αδένα, από όπου βγαίνει μόνο τη νύχτα, προκαλεί ερεθισμό στην οφθαλμική επιφάνεια και με το φως της ημέρας ξανακρύβεται.     

Επιπλέον λόγος, που θα μας κάνει να υποπτευθούμε το παράσιτο ως υπεύθυνο, είναι η παρουσία κάποιων από τους παράγοντες που ευνοούν τον πολλαπλασιασμό του.

Πως γίνεται η διάγνωση της βλεφαρίτιδας από Demodex;

Όταν ο οφθαλμίατρος δει πιτυρίδα να περιβάλλει τη ρίζα των βλεφαρίδων σε μήκος ενός χιλιοστού, τότε θα υποθέσει σοβαρά ότι το παράσιτο Demodex είναι το αίτιο της βλεφαρίτιδας. Η κυλινδρική αυτή πιτυρίδα, δημιουργείται από τα νεκρά και αποδομημένα παράσιτα και είναι παθογνωμονικό σημείο.

Αφού ο οφθαλμίατρος έχει αυτή τη σοβαρή υποψία, με μια λαβίδα περιστρέφει τη βλεφαρίδα, την τραβά ελαφρά προς τα έξω και διαπιστώνει το παράσιτο -και συγκεκριμένα την ουρά του- να ξεπροβάλλει από το θύλακο της τρίχας.

Στη συνέχεια αφαιρεί την τρίχα και την παρατηρεί σε ένα μικροσκόπιο ή την στέλνει σε ένα μικροβιολογικό εργαστήριο για να δει

ώριμα παράσιτα,

προνύμφες 

ή και αυγά.

Μου βρήκανε στις βλεφαρίδες Demodex. Πρέπει να κάνω θεραπεία;

Η ανάγκη για θεραπεία όπως και το είδος της θεραπείας καθορίζονται από τα συμπτώματα, τα ευρήματα αλλά και από την ένταση της μόλυνσης δηλαδή τον αριθμό των παρασίτων που υπάρχουν ανά βλεφαρίδα.

Ειδική θεραπεία θα χρειαστεί μόνο αν τα συμπτώματα επιμένουν ή και αν διαπιστωθεί βλεφαρίτιδα.

H θεραπεία μπορεί να είναι τοπική ή και συστηματική ανάλογα με τη βαρύτητα της μόλυνσης.

Ελαφρά θεωρείται η μόλυνση όταν διαπιστώνονται μέχρι 2 παράσιτα ανά βλεφαρίδα

Μέτρια θεωρείται η μόλυνση όταν διαπιστώνονται 3-9 παράσιτα ανά βλεφαρίδα

Σοβαρή θεωρείται η μόλυνση όταν διαπιστώνονται περισσότερα από 10 παράσιτα ανά βλεφαρίδα

Ποιος είναι ο στόχος της θεραπείας;

Στόχος της θεραπείας είναι η αποκατάσταση της ισορροπίας στην οφθαλμική επιφάνεια.

Όπως φαίνεται, κλινική ανακούφιση και αντικειμενική βελτίωση μπορεί να επιτευχθεί με απλή μείωση του πληθυσμού των ακάρεων. Η ολική εξάλειψη είναι περιττή και θα μπορούσε ακόμη και να είναι ανορθόδοξη, καθώς το Demodex είναι ένα φυσικό μέρος της οφθαλμικής οικολογίας, και ως εκ τούτου μπορεί να έχει ευεργετικό ρόλο εάν είναι σε φυσιολογικό αριθμό.

Μήπως πρέπει να γίνει και θεραπεία του δέρματος και του προσώπου;

Μόνο αν υπάρχει και σοβαρή δερματίτιδα θα πρέπει να περιοριστεί ο αριθμός των παρασίτων και στο δέρμα

Η θεραπεία πόσο πρέπει να διαρκέσει:

Η εντατική θεραπεία διαρκεί συνήθως 1 έως 2 μήνες, ανάλογα με την ανακούφιση των συμπτωμάτων.

Μόλις ελεγχθούν τα συμπτώματα μπορεί να γίνεται θεραπεία συντήρησης με αραίωση της τοπικής αγωγής και καθημερινό καθαρισμό των βλεφάρων  (όχι με baby shampoo) με στόχο την αφαίρεση και των αυγών.  

Είναι πάντα επιτυχής η θεραπεία;

Στη μεγάλη πλειοψηφία των ασθενών τα συμπτώματα υποχωρούν και η βλεφαρίτιδα βελτιώνεται σημαντικά.

Στις παρακάτω φωτογραφίες βλέπετε δυο ασθενείς με βλεφαρίτιδα από Demodex και πως η εικόνα τους βελτιώνεται μετά από την κατάλληλη θεραπεία.

Μετά από μια επιτυχή θεραπεία υπάρχει πιθανότητα επαναμόλυνσης;

Και βέβαια υπάρχει πιθανότητα εφόσον οι συνθήκες κακής υγιεινής των βλεφάρων ή η ανοσανεπάρκεια εξακολουθούν να υφίστανται. Σε περιπτώσεις επαναμόλυνσης η θεραπεία θα επαναληφθεί και η θεραπεία συντήρησης καλό είναι να γίνεται μόνιμα.  

Αν δεν κάνω θεραπεία μήπως κινδυνεύω από μόνιμες βλάβες, που μπορεί να επηρεάσουν την όραση;

Αν η μόλυνση των μεϊβομιανών αδένων από Demodex brevis χρονίσει είναι δυνατόν να προκληθεί κερατίτιδα και να αναπτυχθούν στον κερατοειδή παθολογικά αγγεία που επηρεάζουν την όραση.

Αν η μόλυνση από D. folliculorum χρονίσει,

ο θύλακος υφίσταται ίνωση,                          

με αποτέλεσμα η βλεφαρίδα να γίνεται λεπτή και εύθραυστη, να χάνει το χρώμα της, να  εκφύεται ανώμαλα (τριχίαση) και τελικά να πέφτει.

ΝΙΚΟΣ Ν. ΜΑΡΚΟΜΙΧΕΛΑΚΗΣ

Όλες οι φωτογραφίες προέρχονται από το αρχείο του Ινστιτούτου Οφθαλμικής Φλεγμονής και Παθολογίας Οφθαλμού