Εκτιμάται ότι 9.2% των κατοίκων των Η.Π.Α. άνω των 40 ετών παρουσιάζουν κάποια αλλοίωση στο βυθό του ματιού η οποία σχετίζεται με ηλικιακή εκφύλιση. Στόχος αυτού του άρθρου είναι να δοθούν απαντήσεις σε συχνά ερωτήματα σχετιζόμενα με την ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας.

1. Έχω ακούσει από αρκετούς ανθρώπους στο περιβάλλον μου πως πάσχουν από «ωχρά κηλίδα». Τι σημαίνει αυτό;

Η ωχρά κηλίδα είναι ανατομική περιοχή και όχι νόσος. Εντοπίζεται στο πίσω μέρος του ματιού και συγκεκριμένα στο κέντρο του αμφιβληστροειδούς. Είναι το σημείο του ματιού που παρέχει την οξύτερη όραση, και τυχόν βλάβες σε αυτό μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρή ελάττωση της οπτικής οξύτητας. Οι παθήσεις που μπορούν να προσβάλλουν την ωχρά κηλίδα είναι πολλές, όπως για παράδειγμα ο σαγχαρώδης διαβήτης, φλεβικές αποφράξεις, η μυωπία και διάφορες  εκφυλίσεις και δυστροφίες. Η συχνότερη και κυριότερη νόσος που προσβάλει την ωχρά κηλίδα σε άτομα άνω των 60 ετών είναι η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας.

2. Πως θα το καταλάβω ότι πάσχω από ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας;

Τα συμπτώματα της ηλικιακής εκφύλισης εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τη βαρύτητα της νόσου. Σε γενικές γραμμές προκαλεί θάμβος – από ήπιο έως σοβαρό - στο κεντρικό σημείο της όρασης, δυσκολία στο διάβασμα και παραμορφωμένη εικόνα προσώπων και αντικειμένων.

3. Άκουσα πως ορισμένοι πάσχουν από «ξηρά» ωχρά κηλίδα και άλλοι από «υγρή». Ποια είναι η διαφορά;   

Η ξηρά μορφή χαρακτηρίζεται από ατροφίες στην περιοχή της ωχράς κηλίδας. Οι ατροφίες αυτές εξελίσσονται βραδέως και ποικίλουν σε βαρύτητα με αποτέλεσμα να προκαλούν από πολύ ήπιες έως σοβαρές διαταραχές στην όραση (εικόνα 1). Η υγρή (ή εξιδρωματική) μορφή είναι σοβαρότερη κατάσταση και οφείλεται σε παθολογικά αγγεία που αναπτύσσονται στην περιοχή της ωχράς κηλίδας. Τα στοιχεία που διαρρέουν από τα αγγεία αυτά προκαλούν σοβαρή βλάβη στην περιοχή και συνήθως οδηγούν σε απότομη και σημαντική πτώση της όρασης (εικόνα 2).

	Εικόνα 1: Έγχρωμη φωτογραφία βυθού. Τα κίτρινα στίγματα στο κέντρο της εικόνας είναι ατροφικές βλάβες που ονομάζονται drusen.		Εικόνα 2: Έγχρωμη φωτογραφία βυθού. Η σκουρόχρωμη βλάβη που καταλαμβάνει την κεντρική περιοχή είναι αιμορραγία στα πλαίσια υγρού τύπου ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας.

4. Ποιες εξετάσεις απαιτούνται για τη διάγνωση της ηλικιακής εκφύλισης;

Η βυθοσκόπηση με ειδικούς φακούς είναι απαραίτητη για να ελεγχθεί ο αμφιβληστροειδής και συγκεκριμένα η ωχρά κηλίδα στα πλαίσια της κλινικής εξέτασης. Η καλύτερη όμως καταγραφή της νόσου απαιτεί συνήθως δύο εξειδικευμένες απεικονιστικές εξετάσεις. Η πρώτη είναι η οπτική τομογραφία συνοχής (optical coherence tomography, OCT), η οποία είναι κατά κάποιο τρόπο το αντίστοιχο της αξονικής τομογραφίας του σώματος αλλά πολύ απλούστερη και αθώα. Μας δίνει σημαντικές πληροφορίες για τις τυχόν ανατομικές βλάβες της ωχράς κηλίδας και βοηθάει σημαντικά τόσο στη διάγνωση όσο και στην παρακολούθηση της νόσου. Η δεύτερη εξέταση είναι η αγγειογραφία (με φλουοροσεΐνη ή ινδοκυανίνη) κατά την οποία απεικονίζονται τα αγγεία της περιοχής και συμβάλλει στον εντοπισμό των παθολογικών αγγείων αλλά και στη διαφοροδιάγνωση της νόσου από άλλες παθήσεις που προσβάλλουν την ωχρά κηλίδα.

5. Μπορεί να προληφθεί ή να καθυστερήσει η εξέλιξη της νόσου;

Ασθενείς οι οποίοι πάσχουν από τη ξηρή μορφή της νόσου μπορούν να συμβουλευθούν τον οφθαλμίατρό τους για το ενδεχόμενο λήψης σκευασμάτων τα οποία περιέχουν βιταμίνες και ιχνοστοιχεία τα οποία θεωρούνται πως επιβραδύνουν την πορεία της νόσου. Επίσης, η διατροφή πλούσια σε φρούτα, λαχανικά και ψάρια, η αποφυγή του καπνίσματος και η χρήση γυαλιών ηλίου για την προστασία από την υπεριώδη ακτινοβολία αποτελούν σημαντικά μέτρα προφύλαξης. Τέλος, ο τακτικός έλεγχος με το Αmsler grid αποτελεί ένα εύκολο τεστ το οποίο μπορεί να αποκαλύψει μια πιθανή μετάπτωση στην υγρή μορφή της πάθησης. Το Αmsler αποτελείται από ένα δίκτυο κάθετων γραμμών που σχηματίζουν όμοια τετράγωνα. Ο εξεταζόμενος κοιτάζει σε μία κεντρική κουκκίδα φορώντας τα κοντινά του γυαλιά και καλείται να εκτιμήσει εάν τα τετράγωνα είναι φυσιολογικά ή παρουσιάζονται παραμορφώσεις, καμπύλες ή σκοτώματα (εικόνα 3 και 4). Είναι μία εύκολη και αρκετά ευαίσθητη εξέταση ενώ δεν απαιτείται η παρουσία γιατρού.

	Εικόνα 3: Amsler grid (φυσιολογικό)		Εικόνα 4: Amsler grid (παθολογικό)

6. Υπάρχει θεραπεία για την πάθηση;

Για τη ξηρά μορφή τα μόνα μέτρα που μπορεί να λάβει κανείς είναι όσα αναφέρθηκαν πιο πάνω σε συνδυασμό βέβαια με τον τακτικό έλεγχο από τον οφθαλμίατρό του. Για την υγρή μορφή τα τελευταία χρόνια η θεραπεία εκλογής είναι οι ενδοφθάλμιες ενέσεις παραγόντων οι οποίοι στεγανοποιούν τα διαρρέοντα αγγεία και οδηγούν στην υποχώρηση των εξιδρωματικών στοιχείων. Οι ενέσεις αυτές σε μεγάλο ποσοστό οδηγούν σε σταθεροποίηση ή και βελτίωση της όρασης, κάτι που δεν ήταν σύνηθες με τις παλαιότερα εφαρμοζόμενες θεραπείες όπως το θερμικό laser ή η φωτοδυναμική αγωγή.

7. Υπάρχει συγκεκριμένος αριθμός ενέσεων που απαιτούνται για τη θεραπεία της υγρής ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς;

Όχι. Πρέπει να γνωρίζουμε πως πρόκειται για μία χρόνια νόσο και το διάστημα κατά το οποίο θα παραμείνει ενεργή είναι αδύνατον να προβλεφθεί. Επίσης, το πρωτόκολλο που ακολουθείται από κάθε οφθαλμίατρο δεν είναι το ίδιο. Σε αδρές γραμμές πάντως οι ενέσεις γίνονται συνήθως κάθε ένα με ενάμιση μήνα και κάθε φορά εκτιμάται το αποτέλεσμα με βάση την όραση αλλά και τα ευρήματα στις προαναφερθείσες απεικονιστικές εξετάσεις (OCT και, λιγότερο συχνά, αγγειογραφία).

8. Ποια είναι η πρόγνωση της νόσου;

 Η ξηρά μορφή μπορεί να ακολουθήσει μια βραδεία πορεία προκαλώντας ήπια ή μέτρια διαταραχή στην όραση. Λιγότερο συχνά μπορεί να μεταπέσει στην υγρή μορφή η οποία, όπως είπαμε και πιο πάνω, οδηγεί συνήθως σε σοβαρή μείωσης της όρασης. Και στην τελευταία όμως περίπτωση, με τις σύγχρονες θεραπείες που πλέον έχουμε στη διάθεσή μας η πρόγνωση είναι πολύ καλύτερη από ό,τι στο παρελθόν με τους περισσότερους ασθενείς να διατηρούν μια λειτουργική όραση ή και να βελτιώνουν την οπτική τους οξύτητα.

Θάνος Κωτσόλης