Το τοξόπλασμα μπορεί να μεταδοθεί από τη μητέρα στο έμβρυο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή να εισέλθει στον οργανισμό και να εγκατασταθεί στο μάτι σε οποιαδήποτε ηλικία. Η μετάδοση του παράσιτου γίνεται μέσω μολυσμένων τροφίμων (άψητο χοιρινό κρέας ή άψητα πουλερικά, άπλυτα χόρτα ή λαχανικά), μέσω επαφής με ακαθαρσίες γάτας, αλλά ακόμα μέσω του αέρα ή του νερού.

 

Η οπίσθια ραγοειδίτιδα μπορεί να περάσει χωρίς να δημιουργήσει προβλήματα στην όραση, αν η εστία της λοίμωξης βρίσκεται στην περιφέρεια του αμφιβληστροειδή. Αν όμως η βλάβη αφορά στην ωχρά κηλίδα ή το οπτικό νεύρο η όραση μπορεί να επηρεαστεί σημαντικά.

 

Ποιο είναι το αίτιο της τοξοπλάσμωσης

Το toxoplasma gοndii, ένα ενδοκυττάριο παράσιτο, προκαλεί τη νόσο. Το παράσιτο ζει στις γάτες και έρχεται στο εξωτερικό περιβάλλον με τα κόπρανα για να μολύνει ανθρώπους ή άλλα ζώα. Όταν εισέλθει στον άνθρωπο, μπορεί να προκαλέσει ελαφρά συμπτώματα (σαν μια ίωση), που υποχωρούν σύντομα καθώς το παράσιτο έχει μικρό χρόνο ζωής (4 εβδομάδες). Κάποια παράσιτα συνεχίζουν να επιβιώνουν με λανθάνουσα μορφή μέσα σε διάφορους ιστούς όπως είναι ο αμφιβληστροειδής στο μάτι ή ο εγκέφαλος. Τα λανθάνοντα αυτά παράσιτα (βραδυζωίτες) ξυπνούν κάποια στιγμή και αρχίζουν να πολλαπλασιάζονται με αποτέλεσμα αναζωπύρωση της λοίμωξης. Η παρουσία των ζωντανών παρασίτων (ταχυζωίτες) οδηγεί σε σοβαρή φλεγμονή.

 

Ποιες είναι οι μορφές της οφθαλμικής τοξοπλάσμωσης

Ανάλογα με τον τρόπο εισόδου του τοξοπλάσματος στο μάτι, η οφθαλμική τοξοπλάσμωση διακρίνεται σε:

• Συγγενή. Το παράσιτο εισέρχεται κατά την εμβρυακή ζωή μέσω του πλακούντα, αν η μητέρα μολυνθεί κατά την εγκυμοσύνη. Το 70% των παιδιών με συγγενή τοξοπλάσμωση θα εκδηλώσουν οφθαλμική νόσο μέχρι την ηλικία των 16 ετών, και το 2% περίπου θα έχουν σοβαρά προβλήματα στην όραση. 
• Επίκτητο. Το παράσιτο εισέρχεται σε οποιαδήποτε περίοδο της ζωής. Η εκδήλωση οφθαλμικής νόσου συμβαίνει λίγους μήνες μετά την μόλυνση και την εμφάνιση συστηματικής λοίμωξης.

 

Ποια είναι τα συμπτώματα της οφθαλμικής τοξοπλάσμωσης

Τα παιδιά με συγγενή τοξοπλάσμωση είναι δυνατόν να μην έχουν σύμπτωμα αρχικά και αυτά να εμφανιστούν αργότερα, όταν το τοξόπλασμα ενεργοποιηθεί ξανά. Οι νέες εστίες διαπιστώνονται δίπλα στις παλιές (δορυφόρες).

Οι ασθενείς με επίκτητο οφθαλμική τοξοπλάσμωση πάντα έχουν συμπτώματα, που ανάλογα με την περιοχή της λοίμωξης μπορεί να είναι:

• Μυγάκια
• Θόλωση της όρασης
• Σοβαρή μείωση της όρασης

 

Πως γίνεται η διάγνωση της οφθαλμικής τοξοπλάσμωσης

Το τοξόπλασμα προσβάλει πάντα τον αμφιβληστροειδή και όταν η φλεγμονή υποχωρεί αφήνει ουλή. Η ενεργοποίηση του παρασίτου θα

γίνει δίπλα στην ουλή. Η κλινική εικόνα αυτή είναι τυπική και φτάνει για να τεθεί διάγνωση.

 

Αν όμως πρόκειται για την πρώτη εκδήλωση τοξοπλάσμωσης η εικόνα είναι άτυπη, αφού δεν υπάρχει ουλή και τότε θα χρειαστούν εξετάσεις. Τα αντισώματα στο αίμα δεν είναι πάντα διαγνωστικά, αφού μεγάλο ποσοστό υγιών ανθρώπων έχουν έρθει σε επαφή με το παράσιτο, έχουν αναπτύξει αντισώματα και δεν έχουν νοσήσει. Για να θεωρηθεί ένας τίτλος αντισωμάτων εναντίον του τοξοπλάσματος ενδεικτικός οφθαλμικής τοξοπλάσμωσης θα πρέπει να είναι πολύ υψηλός ή να αυξάνεται σε διαδοχικές μετρήσεις. Αντίθετα, θετικός τίτλος αντισωμάτων μέσα στο μάτι είναι αποδεικτικός λοίμωξης από τοξόπλασμα. Επομένως σε περιπτώσεις άτυπης κλινικής εικόνας θα πρέπει να γίνει λήψη οφθαλμικών υγρών και να ανιχνευτούν αντισώματα ή το ίδιο το παράσιτο.

 

Ποια είναι θεραπεία της οφθαλμικής τοξοπλάσμωσης

Η οφθαλμική τοξοπλάσμωση είναι μια αυτοπεριοριζόμενη φλεγμονή, επομένως και χωρίς θεραπεία να μείνει θα υποχωρήσει. Αν όμως η εστία είναι μεγάλη ή βρίσκεται σε περιοχή που απειλεί με μόνιμη βλάβη την όραση ή έχει προκαλέσει έντονη φλεγμονή στο μάτι τότε θα πρέπει να θεραπευθεί. Η θεραπεία γίνεται με ειδικά αντιπαρασιτικά φάρμακα, που είναι Πυριμεθαμίνη σε συνδυασμό με Σουλφοναζίδη. Εναλλακτικά μπορεί να χορηγηθούν Κλινδαμυκίνη, Αζιθρομυκίνη, Ατοβακόνη. Η χορήγηση κορτιζόνης είναι απαραίτητη, αλλά θα πρέπει να γίνει 2 ημέρες μετά τη χορήγηση αντι-παρασιτικών και να σταματήσει 2 μέρες πριν τη διακοπή των αντι-παρασιτικών.

Χορήγηση κλινδαμυκίνης μέσα στο μάτι μπορεί να γίνει μόνο αν τα αντι-παρασιτικά έχουν προκαλέσει ανεπιθύμητες ενέργειες και δεν μπορούν να χορηγηθούν πλέον από το στόμα.

Υαλοειδεκτομή θα χρειαστεί στις περιπτώσεις που η έντονη φλεγμονή στον αμφιβληστροειδή και το υαλοειδές προκάλεσε αποκόλληση αμφιβληστροειδή.

 

Ποιοι είναι οι κίνδυνοι για την όραση

Στην οφθαλμική τοξοπλάσμωση μόνιμη και απώλεια της όρασης μπορεί να συμβεί αν το τοξόπλασμα προσβάλλει απευθείας την ωχρά κηλίδα για αυτό η άμεση έναρξη θεραπείας όταν απειλείται η ωχρά είναι εξαιρετικά σημαντική. Σε κάποιες περιπτώσεις, όταν έχουν ήδη

συμβεί βλάβες γύρω από την ωχρά αλλά η όραση παραμένει καλή, ίσως να χρειαστεί προφυλακτική θεραπεία για μεγάλο χρονικό διάστημα, ώστε να αποφευχθεί υποτροπή που θα μπορούσε να προσβάλλει το κέντρο της ωχράς και να προκαλέσει ανεπανόρθωτη βλάβη.

Άλλη αιτία σοβαρής μείωσης της όρασης είναι η δημιουργία παθολογικών αγγείων κάτω από την ωχρά δίπλα σε παλιά ουλή, που θα πρέπει να αντιμετωπισθεί όπως μια υγρής μορφής ηλικιακή εκφύλιση ωχράς κηλίδας (μέσα στο μάτι ενέσεις anti-VEGF).

Κορτιζόνη συστηματικά δεν πρέπει να χορηγηθεί ποτέ από μόνη της πριν αποκλειστεί η πιθανότητα οφθαλμικής τοξοπλάσμωσης.